Jan Heurkens

7.2.0

Levensverhaal van Jan (Johannes Jacobus Henricus) Heurkens.

Jan (Johannes Jacobus Hendricus) Heurkens, zoon van Herman Heurkens en Nel van Haren, werd geboren te Nederasselt 16 juli 1907. Het gezin van Herman en Nel telde 13 kinderen, 5 jongens en 8 meisjes, waarvan Jan de oudste was, zij woonden op boerderij “de Laege Hoed” aan de Hollestraat.

Na de lagere school zat Jan vanaf 12 september 1919 gedurende 3 maanden op het klein seminarie van minderbroeders kapucijnen in Terheijden bij Breda.

Later ging hij gemeenteadministratie studeren, mei 1923 ging hij naar Ewijk om als volontair op het gemeentehuis te werken en in september 1923 (16 jaar oud) naar de gemeente Megen. Hij stond daar in het bevolkingsregister ingeschreven als student gemeenteadministratie.

Augustus 1924 kwam hij weer terug naar Nederasselt waar hij 4 jaar bleef ingeschreven. Hij heeft toen op de gemeentesecretarie in Reek gewerkt en ook zijn militaire dienstplicht vervuld bij het 8e regiment (getuige de foto uit 1927 waar hij in uniform op staat samen met Jan Sleegers met de fiets).

1 augustus 1928 (21 jaar oud) ging hij naar Geldrop, Hofstraat 13, waar hij aan de slag ging als 2e ambtenaar ter gemeentesecretarie.

In Geldrop leerde Jan Bets kennen: Elisabeth Helena Maria (Bets) van Grootel, dochter van Joannes van Grootel (die in Geldrop de stationsrestauratie - cafe annex kegelbaan exploiteerde) en Anna Catharina Gertrudis Pijls. Zij werd geboren te Stratum op 22 mei 1907, was maatschappelijk werkster/directrice, en is overleden te Bergeijk op 21 feb 1983.

4 mei 1935 werd te Geldrop het burgerlijk huwelijk tussen Jan en Bets gesloten en 7 mei 1935 werd te Wamel hun kerkelijk huwelijk ingezegend door zijn heeroom pastoor Henricus Heurkens (oudste broer van zijn vader).

1 mei 1937 zijn zij verhuisd naar Stationsstraat 6 in Geldrop. (Deze woning bestaat nog steeds. Door een herindeling van de huisnummers in de jaren 50 van de vorige eeuw is dit nu Stationsstraat 12).

Jan was ook actief in het verenigingsleven van Geldrop, hij was voorzitter van de voetbalclub en lid van de kegelclub en van de boks-vereniging. Hij wordt vernoemd op KNVB oorlogsmonument dat op 10 december 1949 werd onthuld.

Tijdens de tweede wereldoorlog (1940-1945) maakte hij deel uit van het verzet bij de LO, de landelijke organisatie voor onderduikers en joden. Op 22 mei 1944 werd hij door de SD gearresteerd omdat hij werd verdacht van medeplichtigheid aan de overval op het distributiekantoor van Geldrop en op het bevolkingsregister van Mierlo. Hij werd overgebracht naar Haerendaal, het grootseminarie van het bisdom Den Bosch en in juni naar het concentratiekamp Vught. Op 09-08-1944 werd hij als verzetsstrijder geëxecuteerd op de Fusilladeplaats Lunette te Vught. Zijn naam staat genoemd op het Nationaal Monument op de Fusilladeplaats.

Jan was gemeenteambtenaar in de gemeente Geldrop. Hij was naaste-medewerker en vertrouwenspersoon van burgemeester Henri van der Putt die ook bij de LO actief was. Burgemeester van der Putt werd op 6 juli samen met nog 6 collega’s uit de regio Eindhoven gearresteerd en in Vught gevangen gezet omdat zij weigerden mensen aan te wijzen voor werkzaamheden aan de Duitse verdedigingswerken in de provincie Zeeland. Henri van der Putt moet beschouwd worden als de gangmaker van dit burgemeestersverzet De 7 burgemeesters werden ook onmiddellijk ontslagen uit hun functie als burgemeester.

In verband met de naderende bevrijding van het Zuiden werden de gevangenen van het concentratiekamp Vught op 5 en 6 september op transport gesteld naar het concentratiekamp in Sachsenhausen. Henri van der Putt is in gevangenschap in Duitsland, of mogelijk later na de bevrijding in Russische gevangenschap, overleden.

 

Tijdens het proces in 1948 tegen Klingbeil (Oberscharfuhrer Hans-Otto Klingbeil was het hoofd van de Sicherheids Dienst, SD oftewel Grune Polizei in 's-Hertogenbosch) werd het volgende verklaard.

Getuigenis van A.H. Homberg, gearresteerd op 27 januari 1944 door Klingbeil: Hij verbleef in Haren in cel 116. Jan Heurkens zat in dezelfde cel. Hij was volgens zijn zeggen gearresteerd door Kingbeil omdat hij betrokken was bij een overval op het distributiekantoor in Geldrop. Bij hem thuis waren twee flesjes fosfor gevonden; Na ongeveer 8 dagen werd hij verhoord. Toen hij terugkwam was hij lijkbleek en vertelde dat hij door Klingbeil ontzettend geslagen was. Hierna werd hij weer een keer verhoord en mishandeld.

Getuigenis Klingbeil : ln verband met de overval op Mierlo en Geldrop zijn 12 personen gearresteerd. De brandbommen waren afkomstig van Heurkens. Hij heeft hem gehoord in het bijzijn van een typiste en daarbij bekende hij direct alles. Hij kon ook niet meer ontkennen omdat de zaak rond was. Er was dan helemaal geen grond aanwezig om hem te mishandelen en ik heb dat dan ook beslist niet gedaan.

Jan Heurkens gaf tijdens zijn gevangenschap (juni 1944) in Haren te kennen over de ondervragingen dat de Duitsers veel dingen exact weten, maar hem bovendien betichten van ernstige zaken, die andere verzets mensen gepleegd hebben. Uit andere uitlatingen van Jan bleek dat ze hem aanzagen als de leider van het verzet in zijn geheel.

 

Brief van Moeke aan Jeanette

Brief van de moeder van Jan aan haar oudste dochter Jeanette (zr Gabriela Heurkens) gedateerd 28 jan 1945.

Aan de hand van deze brief illustreren we de hoe de familie Heurkens de executie en de laatste maanden van en na de bezetting heeft ervaren.

 

De brief

 

De tekst van de brief met verduidelijkingen

Blad 1/8

Wat keken we hier op toen Jac van der Heijden ons op kwam zoeken in Tommy’s pakje en meteen een grote brief meebracht uit Sevenum. Hij vroeg me om ook eens een groote brief te schrijven, hij had al met een Nederasseltse Tommy afgesproken deze brief af te geven.
Nu waarmee te beginnen. Met Ant(oon) zijn verjaardag, 26 April, zijn we het laatst bij U geweest en dat was de dag dat Antoon ’s morgens gearresteerd was en Wim de knecht meegenomen werd tot krijgsgevangene. Vervolgens Jan op den verjaardag van Bets gevangen genomen werd en naar Haaren gevoerd. Met Vaders verjaardag (17 juli) hebben we hem een pakje gestuurd met allerlei kleinigheden.
Wat hij toch ook gekregen heeft wat we uit zijn brieven konden opmaken. We hebben samen veel voor hem gebeden en H. Missen doen opdragen, maar het is Gods H. Wil niet geweest dat hij onder ons heeft mogen terug keeren: dat alles in zijn H. Wil geschiede. In zijn brieven kon je altijd zien dat hij ’t heel tevreden aanvaarde in zijn gevangenschap, die brieven zul je ook nog wel eens te lezen krijgen, ook zijn laatste regels uit Vucht en nog een paar regels van een gevangen priester uit Steil (een Udenhoutsche) die hem ook nog de H. Communie heeft gegeven ’s avonds voor het fusuleeren.

toelichting

Jacques van der Heijden, neef van de familie Heurkens / Tommy’s pakje, engelse battle-dress. Hij was uit het verzet en zijn duikadres in de Peel overgestapt naar binnenlandse strijdkrachten.

Van de 13 kinderen Heurkens waren er 7 onbereikbaar of in de gevarenzone: JAN geëxecuteerd / KOOS, pas getrouwd met Jet Bruijsten, had een pachtboerderij in Bergen (L) / JEANETTE (zr Gabriëla) was uit het klooster in Grubbenvorst geëvacueerd naar Sevenum (brief- of telefooncontact was niet mogelijk);

RIE gehuwd met Antoon van Boxtel en twee kinderen in Vierlingsbeek werden in de slag van Overloon naar Smakt en later naar Wanssum opgejaagd, zus LIES was bij Rie en maakte dat alles ook mee. 6 december thuis. TONNIE, gehuwd met Adriaan van Boxtel, woonde in Batenburg (Maas en Waal) was veilig.

HARRIE maakte de luchtlandingen rond Grave mee en bij het horen dat Vierlingsbeek bevrijd was, fietste hij daarheen, om Antoon en Rie te gaan helpen en liep bij Vortum-Mullem de Duitsers in de armen; dit was het begin van een verschrikkelijke dwaaltocht die tot eind mei duurde.

THEO, één jaar priester, had de hoogmis in zijn geboorteplaats op 17 september; zijn opdracht was naar Nijmegen te gaan voor een cursus missiologie. Dit ging niet door en toen de studenten van het Bisschop-Hamerhuis (Nijmegen), die noodgedwongen naar Dreumel (Maas en Waal) waren verplaatst, vanwege de beschietingen en gebrek aan behuizing, naar Vught (Sparrendaal) geevacueerd werden, werd Theo als parochie-assistent bij de zieke Pastoor Karsmakers benoemd. Dreumel was bevrijd, maar lag onder vuur.

’t Is zo onvoorstelbaar hoeveel ellende ineens op dit ene gezin viel. Het bedrijf moest doorgaan, maar TOON, de jongste zoon, 16 jaar oud, lag met een zware pleuritis op bed. Een aantal vrienden en bekenden hielpen mee maar Vader Heurkens was in 1944 al 72 jaar.

Navrant detail: Jan werd, na een week ondergedoken te zijn geweest, gearresteerd op de verjaardag van Bets

Blad 2/8

Ook hoorde we zeggen dat hij de laatste dag heel den dag voor zijn krib op de knieën had zitten bidden en toen gezegd had, nu zal ’t wel vast goed zijn. Wat verder vroeg hij eens aan Bets om zijn missaal, waar hij later ook vroeg aan Bets om met hem een zekere Psalm te bidden, dit was de tractus uit de H. Mis van de 1e Zondag van de Vasten. Wat ’t ook zei Jeanette, ik meen dat hij niet voor niets heeft geleefd en voor O.L. Heer ook zijn sterven is geweest. Toen ik van de begrafenis van Christien kwam en thuis kwam was Bets juist gekomen, ik zag haar niet, maar Theo zeide stilletjes: Jan waarschijnlijk gefusilleerd, ik zocht haar op en trof haar op stal, ze kwam, viel me om den hals en zeide: Moe, Jan is dood.
Ik zeg: als het toch zoo is Bets; laten we hem beide aan O.L. Heer geven, we hebben hem er beide van gekregen en zoo zal God ons offer ook wel aanvaard hebben. Verder zijn ons de kruizen niet onthouden, maar Goddank de kruizen brengen ons tot God. Van Jac hebt ge gehoord dat Harry de andere wilde opzoeken om vooral eens te weten hoe Koos ’t maakte en daar de radio zeide Vierlingsbeek bevrijd, dacht hij zeker daar kan ik er iets van horen, maar Rie was met haar gezin naar de Smakt en was reeds uit haar huis toen Harry aankwam, maar na zoeken zocht hij haar en vond ze bij de meid van van de Bosch thuis op de Smakt, daar hebben ze nog 8 koeien gehaald die goed melk gaven en iedereen dacht ’t maar voor een paar dagen, maar na 2 ½ week moesten ze van de Smakt naar Wanssum, toen moesten ze de koeien achterlaten.
Vader van Boxtel was intussen gestorven en wat we deden of niet, Theo of Dien of wie het probeerde, den eersten keer kwam men tot St. Antonis, een paar dagen later tot OVERLOON

toelichting

Terug naar de brief, over de weinige brieven die hij mocht schrijven. Van mei tot juli was hij in het vroegere Groot-seminarie van Den Bosch (Haerendaal), waar Bets hem vaker mocht bezoeken en soms konden ze (in dialect) een of ander voor anderen overbrengen. Maar op een keer werd Bets aangeblaft door de onderzoeker: "Wass hat lhr Mann mit den Steuer vermacht?." Bets (heel fel)" Steuer dat is toch de belasting? daar heeft ie toch niks mee te maken ... De ondervrager ging niet verder en ze mocht weggaan. Ze was nog in die prachtige lange laan van Haerendaal, toen ze dacht: "Steuer - belastingen? Zouden ze verband zoeken tussen Jan en de ontvanger van de belastingen. Ze waarschuwde (ik weet niet zeker meer of de naam "BEKKERS" was) de man, die onderdook en achteraf bleek ‘n topman van het verzet te zijn.

In kamp Vught heeft zij nog wel contact gehad met Jan tot niet lang voor de executie. Op de dag van of de dag voor zijn dood werd ze afgewezen en ging naar Nederasselt.

Op een avond, moeder was naar de begrafenis van haar nicht, Christien Derks geweest, was ik buiten en zag Paula, de zus van Bets en Jan Slegers, de vriend van Jan, die op de fiets naar ons kwamen (50 km). Ik zei: jullie brengen slecht nieuws! Ja! Een kort ogenblik van overleg en ik zei: "Ik zal moe inlichten ... en toen kwam die droeve, maar ook zo mooie scene die moeder zelf onvergetelijk heeft vastgelegd in deze brief ...

Blad 3/8

Wanroij, een paar dagen daarna to Mill en zoodoende waagde zich niemand verder. Rie is na veel zoeken St. Nicolaas thuis gekomen met Lies en de kinderen en zaten zoo als veel evacuées voor goed in de luizen. Ik zit in een auto, maar hoorde in een woonwagen, zeide ons Rie. Wij zaten zonder hulp, Koos weg, Harry weg en Toon nog zoowat op bed. Hij is pas vorige week naar Nijmegen naar het Consultatiebureau geweest en ’t was goed stil van binnen en hij mogt weer een beetje werken maar moest bezonder goed gevoed worden. Nu dat beetje werken is al zoo wat, want we hebben niemand als Jan van J. Jans-Ariens, zoon jongen, zowat 16 jaar, maar ’t is als 2 broers alles deelen maar met Vader alleen is het soms erg moeilijk. Sil of Jan Bruijsten hebben nog al bij gesprongen als we vast zaten, want Jan heeft nog wat land gebouwd en Sil gezaaid. Voor ons fruit hebben we Wim Pooping gehad die hier met vrouw en 2 kinderen was geëvacueerd. Hij had gevraagd om den boomgaard voor z’n vader te koopen, maar Herman vond ’t toen zoon aardige tijd en zeide over en weer te willen onderhandelen, maar toen hoefde het niet meer. Wim haalde in den boomgaard zoo nu en dan een vracht en verkocht in Grave, Oss, Wychen en Nijmegen, maar daar de veiling niet werkte, verkocht hij, zoo hij, maar zooals hij kon. Wim is een vertrouwde man en die heeft ons fruit zoowat verhandeld. Kees Kuppeveld die in Beers altijd op ons vee paste had voor de plukkers en de rapers gezorgd, dat is ook wel een flinke man, die bezorgd is voor alles. Deze dagen zeide Tante Annie, we zijn nu al 3 maanden hier, maar nu is Lamb(er) weer wat aan ’t beginnen en een auto is in orde voor de wederopbouw en een voor de militairen. Ook Oom Toon is al weer aan de gang, met Nelly 4 dagen per week voor voedselvoorziening.

toelichting

Jacques, mijn neef was de eerste die contact had met Jeanette, maar ook nog nieuws over Harrie en Antoon van Boxtel en de knecht Nol. Die waren in Wanssum opgepakt. Rie, de kinderen en Lies moesten in Wanssum blijven waar de duitsers een klein bruggenhoofd hadden aan de westzijde van de Maas; de mannen werden in marstempo naar Duitsland gemarcheerd en op de markt van Moers als arbeiders aangeboden. Harrie vond een boer die bereid was, de 3 samen te nemen. Rie, Lies en de kinderen kwamen op Sint Nicolaas, totaal onder de luizen, in Wanroy aan en konden naar huis terug.

Dit gedeelte gaat vooral over het bedrijf, dat alleen met hulp van vrienden en buren kon draaien. Over Theo in Dreumel, 5 km van Wamel, die bij pastoor Henricus Heurkens (Heerbroer) de broer van vader, op bezoek ging.

Blad 4/8

Wij maken het overigens goed, hoewel ik 2 weken niet naar de kerk ben geweest. Ik kreeg ineens pijn in de rug en heb 3 dagen te bed gelegen, nu was ’t wel wat beter maar niet heel beter en ’t is zoo koud. We hebben gedurig Engelsche en Canadezen, ze doen de keuken voor 100 man in het bakhuis, de voorkamer voor kantoor voor officieren. ’t Is me een vuiligheid als je toch al zoo veel fam. in huis hebt, je weet niet waar je alles moet bergen. Rie heeft gehoord dat er nog ergens een paard van haar is en ook denkt ze nog een paar koeien te weten, die iemand gehad in die dagen van vluchten om melk voor de moffen te leveren, die zouden nog in de streek rondloopen. Van Koos en Jet nog niets vernomen. We zullen maar eens zien wat we allemaal nog te vertellen hebben als we elkaar nog eens zien.
Voor Rie is het somtijds erg zwaar, weer in positie en dan zit ge zoo met je kindertjes zonder vader en man. Maar we zeggen maar weer ’t zal toch wel Gods H. Wil zijn.
Beveel ook hun beide en haar kindertjes aan den H. Josef. Theo is zooveel als kaplaan van Dreumel, hij maakt ’t best en was thuis tot ongeveer 25 Nov., toen werd een boodschap gestuurd dat de Pater daar voor kaplaan moest komen en de andere paters moesten evacueren naar Sparrendaal. Hij is nu op de pastorie, ’t is er evenwel niet veilig, veel granaten. Wamel is Theo ook wezen bezoeken en vond Heeroom erg oud geworden en onze Riek was naar heeroom wezen kijken toen ’t pas vrij was met een Engelsche soldaat, die bij Tonny was ingekwartierd.

toelichting

Vanwege de totale verwoesting van de mooie parochiekerk had deze vervanging gevraagd en was op 1 januari 1945 gaan wonen in het door hem en de zusters van Moerdijk gestichte bejaarden tehuis. Na duitse beschietingen met raketten, het klooster had een gapend gat van 4 bij 5 meter, werd verplichte evacuatie aangekondigd. Hij wilde er niet van horen en maakte zich woedend als hij het woord maar hoorde.

Blad 5/8

Hoe kom je toch Rika zegt Heeroom? Ik heb een Tommy bij me zeide ze, ga hem roepen en kom binnen. Hij had erg graag dat ze even kwam vertellen hoe allen ’t maakte. Wamel was toen nog goed, maar het is sinds toen erg vernield. De kerktoren ingestort en alle gebrandschilderde ramen stuk.
Toen Theo bij hem was liet hij toch wel merken dat hij niet meer zou kunnen wat na zoon toestand noodig is. 1 Januari is hij rustend bij de zusters gaan zitten. In Wamel kwamen van Tiel uit ook nog steeds nog granaten. Ook was er laatst een vliegende bom gevallen in de stal van “Den Gouden Leeuw”. Zoover ik weet zit Tante Anna nog bij Tante Gon maar we zijn er al een tijdje niet geweest, daar men haast geen bewijs kan krijgen voor over de brug.
Dat moet ons Louise altijd, die had laatst een pas. Jeanette van Lith was toen bij Tante Gon, maar kende Louise niet, toen die haar als Jeanette begroete. Ja, zegt Louise dan zal ik ook maar niet zeggen wie ik ben, ik heb ze verschillende keeren bij Ome Jan getroffen en de laatste keer met Heeroom zijn verjaardag in Wamel, maar Tante Gon zegt, dat is Louise van onze Herman. Enfin, ik vind het toch jammer dat zulke menschen je niet kennen. Zeg Jeanette, zou jij misschien op een of andere manier het adres van Jan Derks-Theunissen in Sevenum kunnen vinden (dit is Jan de Kets) hij is daar naar een werkkamp gegaan, voor ongeveer 6 jaar en moet in een dorpje opzij Sevenum wonen. Nu was Moeder Derks ook zoo nieuwsgierig of hij er nog is of soms ook in Duitsland.

toelichting

Hij zei: IK GA HIER NIET WEG! Ja, hij zei het met hoofdletters. De evacuatie zou plaatshebben op 15 maart 1945 om 08.00 uur. Om 06.00 uur vond de ziekenzuster hem dood op zijn bed. Hij werd onder kanongebulder van twee zijden van de Waal begraven; de lijkbaar moest door een gat in de muur van het kerkhof.
Van de familie waren alleen Theo (die mee aan het altaar stond), Dina, Gon en Rika bij de uitvaart; broers en zusters waren vanwege ouderdom en vervoersproblemen afwezig.

Pas om over de brug te mogen: bedoeld is de brug bij Grave, die streng bewaakt werd. Alleen voor echte noodzaak mocht je die passeren. Een van m'n zussen had een pas en probeerde de familie in Beers te bereiken. Eén van mijn nichten, burgermeestersvrouw, was te hautain om haar te groeten, terwijl juist alle anderen (Oom Jan / tante Gon) erg veel van haar hielden. Juist in zo'n situatie was dat in die tijd afschuwelijk.

Blad 6/8

Er zijn enkele Hollandsche Tommy’s uit Over- en Nederasselt, die bij U in de buurt waren gelijk met Jac. 2 Jongens van Grad van de Hagen en een van Dekkers. Als je mijn brief hebt gelezen, zult ge wel eens gedacht hebben, Moeder is er soms een beetje af, maar als je zoon drukte rondom je hebt en dan nog een stel militairen in de kamer met zoon koude, dan kun je niet alles bij elkaar houden. Nu liefste kind, ik heb je toch al veel verteld, maar ’t is lang niet alles, ook denk ik er juist aan dat 6 onzer koeien door bomscherven waren getroffen en een veulen en ons oud paard; dit is een paar dagen later geslacht. Ja Jeanette, vraag O.L. Heer zijn zegen voor ons allen en bid met mij dat hij de zielen der mij toevertrouwden beware en ons door al deze kruizen tot den Hemel brengen. Nu zal ik eindige met de hartelijke groeten voor Mère Louise en medezusters (waarvan we door een vreemde man een brief van Tante Gon ontvangen hebben) en U zijt van alle hartelijk bedankt voor brief en groeten maar vooral recht hartelijk gegroet van je liefste ouders, vooral van Moeder. Ook Tante Lies, Lamb, Annie, Sil, enz.

geen toelichting

Blad 7/8

Bets is veel tijd hier geweest dezen zomer. Toen we hier hoorden dat Jan gevangen zat, ben ik naar Geldrop gegaan en ben er een paar dagen gebleven, maar toen is ze weer een keer naar huis gegaan, maar dat was niet te houden in Geldrop; daar vroeg iedereen naar Jan en men weet niet wat te zeggen. Later ben ik nog een paar keer met haar naar Geldrop geweest en Bets ging maar weer mee. Kwam ze in Geldrop dan zei men dat ’t goed ging met Jan en ook eens toen ze al had vernomen dat Jan al dood was, wilde men haar overtuigen dat hij nog leefde. ’t Waren soms hele zware dagen voor haar, vooral dat onzekere. Bets was ook hier bij de komst van de Parachutisten en die juist in Over- en Nederasselt bij het Rot om het Raadhuis en in ’t Broek landen. We hadden morgens onder de Hoogmis een bombardement op de brug. Theo deed de Hoogmis en maakte er zo gauw mogelijk een einde aan. Alle menschen holden voor door de sacristie en de gang van de pastorie waar ze plat moesten gaan liggen, er vlogen kleine stukjes glas op ’t altaar. De biechtstoelen stonden gepakt vol menschen en door de bommen waren verschillende moffen dood, ook Juffr. Schreurs van de stuwmeester dood en hijzelf een scherf door zijn enkel. We kwamen uit de kerk en de huizen bij de brug lagen in elkaar. Het vrouwtje dat in het huisje bij ’t veersland woont en pas 3e dag een klein kindje had kwam in de nachtjapon en blootvoets bij ons aan (en bij ons op de stoep lagen nog bomscherven) met haar klein kindje en hare zus met 3 andere kinderen (en de man uit de kerk). Ze werd in ons kamertje op Toon’s bed gelegd en ’t vrouwtje wist van zenuwen geen raad, zoo hebben we van toen af steeds minstens 20 man aan tafel gehad, maar soms ook 30.

geen toelichting

Blad 8/8

Wat betreft de uitvaart van Jan ’t was plechtig, indrukwekkend en een zware maar onvergetelijke dag. Eerst condoleren voor de H. Mis en uit de kerk moesten we op ’t raadhuis komen voor een officiele herdenking. Op de raadzaal hing een levensgroot (borstbeeld foto) van Jan, er werd gesproken door Loco Burgemeester, Secretaris Fleskens, oud-burgemeester, Z.E.H. Pastoor; deze hadden mooie officiele spietsen, maar toen kwam van Helvoirt die mede namens Michels van Kessenich, die samen op een kamer (den hemel) hadden gewerkt met Jan, toen Kapl. Verhagen en een Dr. van Wijk uit Eindhoven. Van Helvoirt over hun werk samen en nu beschaamd hij om allebei. Kaplaan vertelde dat hij hem meermalen gevraagd had, hoe zijn werk te doen en of men als martelaar kon sterven door die werkzaamheden, waarop ja geantwoord werd. Verder Dr. van Wijk die zeide dat er iemand had gezegd dat Jan een hasehart had maar als Heurkens gesproken had, hadden wij hier niet meer gestaan, zeide hij, want met Heurkens waren alle gevangnemingen in die streek afgeloopen. ’s Avonds met de uitvaart waren we met enkele samen, toen Z.E.H. Pastoor kwam; hij vroeg of Bets het goed vond een krans van het Gemeentebestuur te behouden, hij wilde die daags erna op de kist leggen van een andere Geldropper die op 10 Aug. is gefusuleerd. Pastoor zeide dat als Geldrop nieuwe klokken krijgt, ze hun naam kregen. We waren allemaal geweest: Vader, Moeder, Theo, Dien, Gon, Wies, Toon, Adriaan, Tonny, Riek, Oom Lamber en Tante Annie, Tante Lies, Jac Festen als chauffeur, zoodoende was er een hele fam. De mooie foto’s heb ik niet meer, maar drukwerkfoto’s en het kruisje dat hij zelf heeft gefotografeerd doe ik er eenige bij, misschien hebt ge er al van Bets ontvangen, ook eentje van Christien, Dag van heel de fam. en vooral van Moeke.

toelichting

Over de uitvaart van Jan (ik dacht dat die in november 44 plaats vond) heeft moe een mooi relaas gegeven: in de kerk en dan de herdenking op het raadhuis, natuurlijke officiële speeches, maar daarna die van Jan z'n vrienden en medewerkers. Op het raadhuis hadden Michiels van Kessenich, (burgermeester van Maastricht) en van Helvoirt (burgervader van Boxtel) een kamer die DE HEMEL genoemd werd.

Jan had een andere visie dan zijn vrienden en heeft onder de oorlog niet willen solliciteren voor een burgermeestersbenoeming; hij zei dat kun je nu niet doen in deze tijd waarin ze je bovenaf dingen opleggen die je niet kunt verantwoorden zoals mensen opleveren voor Arbeitseinsatz. Zijn vrienden antwoordden hem: Je kunt toch veel goed doen en kwaad voorkomen.
Hierop slaan volgens mij de woorden: ... “en nu beschaamt hij ons beiden". Was hij eigenlijk niet beter voor dit ambt geweest dan wij?

Behalve met kapelaan Verhagen heeft hij ook met mij gepraat over martelaarschap: Als mijn kameraad, die niet gelooft, en ik gedood worden vanwege onze hulp aan mensen, wat is dan het verschil?
Ik antwoordde: Het hangt af van je instelling en intentie. Jouw vriend is dan een held; hij heeft meer gedaan dan zijn plicht - maar als jij vermoord wordt om het gebod van Christus je medemens te beminnen als en zelfs meer dan jezelf, dan ben je werkelijk martelaar.

Bizonder nadrukkelijk werd naar voren gebracht, dat hij, ondanks alles, gezwegen heeft en daardoor zeer veel mensen gered heeft (Dr. van Wijk). Aan Bets werd een prachtig opgestelde oorkonde geschonken met de namen van de verzetsgroep en Jan zijn medewerkers, maar ook 202 namen van mensen die hun leven misschien aan hem te danken hebben. Ik heb goede hoop dat ik die oorkonde kan terugvinden; het is voor de doden zowel als levenden belangrijk dat niemand vergeten wordt. Na Jan zijn arrestatie werd niemand meer gevangen genomen ...

Mevr. Ornstein, die met drie kinderen (een zat bij Jan thuis) en de kleine Thijs (bij ons thuis), zei na de prachtige viering tegen mij: Pater Theo, wat is het verschrikkelijk te weten dat je leeft door de dood van een ander mens". Ik had geen ander antwoord dan: " Voor ons is het een grote troost te weten dat zijn dood niet vergeefs is geweest

VADER

Er wordt weinig gesproken over vader Heurkens, hoe die dat allemaal onderging. Hij was een stille, soms stugge, en strenge man.
Hij praatte niet over zijn gevoelens. Het bizondere was dat Moe en Vader zo harmonieus bij elkaar pasten, ze hielden voor de kinderen zich aan, ik denk STILLE, afspraken. Maar het was wel erg dat Vader steeds somberder werd en zijn leed opvrat of misschien beter dat het leed hem opvrat.

Mijn broers Koos en Harrie hadden bijna geen vooruitzicht op een eigen bedrijf en door alle tegenslagen ging de boerderij waar Vader zich totaal aan had gegeven, over in de handen van de zoon van een goede vriend; dan nog 6 koeien, een oud paard en een veulen door bomscherven getroffen.

Dan nog die inkwartiering van 100 Engelsen / later weer Canadezen en alle evacué's, 9 man familie en 7 buren, moeten voor Vader even zwaar zijn geweest als voor Moeke. Pas eind mei 1945 was het gezin safe. Toen hij in 1945 de boerderij van mijn oom in Beers kon overnemen (zijn stamhuis) heeft het nog een hele tijd geduurd, voor hij zich daar echt thuis voelde. Hij is er tevreden en rustig gestorven op 83-jarige leeftijd; Moeke werd 79 jaar.

Deze aantekeningen bij de brief door Theo Heurkens zijn zeer uitgebreid geworden. Dit in de hoop dat, zowel voor de familie als voor de biografische gegevens NATIONAAL MONUMENT KAMP VUGHT, deze brief en de achtergrondbelichting waardevol en bruikbaar zijn.

1945-01-28 jan heurkens moekes brief

1944-08-09 jan heurkens persoonskaart

1944-06-02 brief jan heurkens

De onthulling van een straatnaam in Nederasselt op 9 aug 2020

2020-08-08 toespraak bij onthulling jan heurkenspad nederasselt

Tijdlijn

Deels opgetekend door Jan's jongere broer Theo Heurkens, die in augustus 1943 tot priester werd gewijd en die een hele nauwe band had met Jan.

25 Dec 1949 Verzetshelden galmen over Geldrop

De grote klok in de Brigida kerk galmt weer. De namen van  van der Putt, Heurkens en van Gestel zijn eeuwig verbonden met deze klok.

1949-11-04 brigida kerk geldrop grote klok bevestiging tekst

16 jul 1907 geboren

Johannes Jacobus Hendricus (Jan) Heurkens, is geboren op 16 jul 1907 als zoon van Herman (Hermanus) Heurkens , landbouwer van beroep en Nel (Petronella Hendrina) van Haren.

1 Aug 1928 naar Geldrop

1 augustus 1928 (21 jaar oud) gaat hij naar Geldrop, Hofstraat 13, waar hij aan de slag ging als ambtenaar ter secretarie.

4 Mei 1935 getrouwd

4 mei 1935 werd te Geldrop het burgerlijk huwelijk tussen Jan Heurkens en Bets van Grootel gesloten.

De vooroorlogse maatschappij

De Nederlandse burger voelde zich indertijd op de eerste plaats lid van zijn eigen leefgemeenschap, zijn dorp of stad en zijn streek. Het katholieke zuiden, met zijn als gemoedelijk bekend staande bevolking en zijn grote gezinnen, had in de afgelopen eeuw een grote ontwikkeling doorgemaakt.

Van een economisch en cultureel achtergebleven gebied naar een regio die nationaal gezien meetelde, ook al hadden de zuiderlingen zelf nog het gevoel achtergesteld te zijn. De oorzaken van die emancipatie lagen vooral op economisch en politiek terrein. Het binnendringen van het moderne kapitalisme uitte zich tussen 1900 en 1930 heel duidelijk doordat de industrie en nijverheid de tot dan toe leidende positie van de landbouw als voornaamste werkgever overnamen.

Evenals de rest van Nederland werd het oplevende zuiden ernstig getroffen door de diepe economische crisis van de jaren dertig. Een sterke en langdurige teruggang in de economische bedrijvigheid was er het gevolg van: sluiting van bedrijven, grote aantallen werkelozen en verarming in alle bedrijfstakken toonden de schaduwzijde van de modernisering en van de opneming in de wereldeconomie.

28 Aug 1939 Mobilisatie

De mobilisatie wordt op 28 augustus 1939 aangekondigd door Koningin Wilhelmina in een radiotoespraak en verder zijn er aanplakbiljetten.

1 Sept 1939 inval in Polen

Duitsland valt op 1 september Polen aan. De reactie van Engeland en Frankrijk liet niet lang op zich wachten. Hitler had dit waarschijnlijk niet verwacht.

De snelheid waarmee de het Duitse leger de Polen versloeg, twee weken, brengt bij velen een verandering van gedachten te weeg: de is oorlog is onvermijdelijk. De veldtocht naar Frankrijk zal via Nederland en België plaats vinden omdat op dit traject geen sterke verdedigingslinies zijn.

In feite heeft Hitler de datum voor de inval in België en Nederland vastgesteld op zondag 12 november. De codenaam voor deze operatie is Fall Gelb. Door het slechte weer wordt deze datum telkens verschoven. Door een spion, majoor Sas, wordt Nederland telkens tijdig ingelicht. Ook de Engelsen waren van deze datum op de hoogte.

9 April 1940 inval in Denemarken en Noorwegen

Op 9 april valt Duitsland weer aan en bezet nu Denemarken en Noorwegen.

19 April 1940 Nederland in staat van beleg

Op 19 april wordt de staat van beleg voor heel Nederland afgekondigd.

10 Mei 1940 inval in Nederland

Op 10 mei 1940  om 3 uur zijn de Duitsers massaal Nederland binnen gevallen met 30 divisies zonder ultimatum of oorlogsverklaring.

Volgens de radio houden de IJssel- en Maaslinie stand en is de inval mislukt. Over het fort vliegen de hele dag honderden vijandelijke vliegtuigen die op de troepen schieten en meerdere vliegtuigen zijn neergehaald. De werkelijkheid is geheel anders want de Peellinie wordt bijna zonder slag of stoot ontruimd. Door een grove blunder was deze gedeeltelijk ontruimd op het ogenblik van de aanval. Het Nederlandse leger heeft trouwens geen kans tegen de modern bewapende en mobiele Duitsers want ze zijn totaal onder bewapend. De geweren zijn van 1890, het 12 cm veldgeschut zelfs van 1878 en de houwitsers dateerden van de eerste wereldoorlog. Hier en daar zoals op de Afsluitdijk en de Grebbelinie en Moerdijk wordt zwaar gevochten. Door van valschermtroepen gebruik te maken is Vesting Holland buiten gevecht gesteld.

Na de overgave zijn er weer vliegtuigen in de lucht maar deze keer zijn het Engelsen die overal bombarderen. Voor Nederland is de oorlog voorbij maar deze woedt nu in Frankrijk en Engeland. De kranten die vlak daarvoor pro-Engels waren zijn plotseling pro-Duits. De bezettingstroepen gedragen zich correct.

25 Mei 1940 gedeeltelijke demobilisatie

Op 25 mei gaat de helft van het leger naar huis: landbouwers, mijnwerkers en zelfstandigen.

De eerste jaren van de bezetting

De overrompelende schok van de Duitse inval en de bezetting leidde in eerste instantie tot een grondige desoriëntatie bij nagenoeg iedereen. Het perspectief van een nabije Duitse eind-overwinning en een blijvende suprematie van Nazi-Duitsland op het Europese vasteland was daarbij veelal bepalend. De aanvankelijk soepele opstelling van de bezettingsautoriteiten en de relatief correcte houding van de Duitse militairen wekte tevens een kritisch-afwachtende houding onder de bevolking in de hand een soort oriënterende voorfase van het zich pas later aftekenende spectrum van collaboratie tot verzet. Voorlopig was men de NSB veel vijandiger gezind dan de bezetter. Behalve de zuidelijke provincies dacht aan verzet nog niemand.

De Duitsers voeren veel sociale verbeteringen in zoals kinderbijslag, belastingverlaging, ontslagverbod, betere ziektekostenverzekering. Ondanks deze maatregelen daalt de levensstandaard erg snel. Nederland is een wingewest geworden en de Duitsers zijn bezig het hele land leeg te roven.

In de eerste wereldoorlog was Nederland neutraal gebleven, maar voor de zuidelijke provincies waren oorlog en front toen zeer nabij geweest. De grote stroom Belgische vluchtelingen, de smokkelaars en verdwaalde vliegtuigen en beschietingen in de grensstreek creëerden die betrokkenheid.
Ruim twintig jaar later verliep de vluchtelingenstroom van noord naar zuid met een groeiende stroom uit Duitse krijgsgevangenschap ontsnapte, met name Franse soldaten, die in de eerste oorlogsjaren probeerden Frankrijk te bereiken.

De directe agressie van de bezetter richtte zich in 1940-1941 voorlopig nog tot bepaalde minderheidsgroepen uit de bevolking, die als meest uitgesproken vijanden van het nationaalsocialisme werden beschouwd: de joden en de communisten. De uitbreiding van de Arbeitseinsatz (de verplichte tewerkstelling in Duitsland) en het terugroepen in krijgsgevangenschap van de Nederlandse militairen in het voorjaar van 1943 hebben velen de ogen geopend.

Feb 1941 gelijkschakeling

Gelijkschakeling (nazificatie) was de eufemistische term waarmee men de maatregelen aanduidde waarmee de nazi's de controle versterkten tot een totalitair systeem was bereikt, zoals:

  • Elke vereniging of organisatie die de nazi's niet konden gebruiken of als concurrenten voor de macht zagen tot opheffing dwingen. Voorbeelden waren de opheffing van de vakbonden en de politieke partijen;
  • Statutenwijziging van getolereerde verenigingen of organisaties waarbij het nationaalsocialistische gedachtegoed werd geaccepteerd, of waarin de structuur werd aangepast aan of geïntegreerd in de partij;
  • Opname van nazi's in het dagelijks bestuur van 'goedgekeurde' organisaties;
  • Het creëren van staatsinstanties of ministeries die de organisatie controleren, zoals de creatie van een Ministerie voor Kerkelijke Aangelegenheden;
  • Het afschaffen van scheiding der machten in het staatsapparaat;
  • Het opheffen van de bevoegdheden van de deelstaten;
  • Het opschorten van de grondrechten zoals vrije meningsuiting en vrijheid van vergadering;

Toen Duitsland in Mei 1940 Nederland binnenviel, werd de Oostenrijker Seyss-Inquart benoemd tot rijkscommissaris. Hij ging al snel na zijn benoeming over tot het gelijkschakelen van de Nederlandse samenleving. Aanvankelijk was dit nog met zachte dwang, maar na de Februaristaking in 1941 werd dit met harde hand doorgevoerd. De Nederlandse pers werd vrijwel meteen opgescheept met verwalters en de facto gecensureerd.

6 Dec 1941

Op 6 december 1941 worden de Duitse troepen voor Moskou voor de eerste keer teruggeslagen. Het keerpunt van de oorlog komt de volgende dag als de Japanners Pearl Harbor aanvallen en het een werkelijke wereldoorlog wordt. Hitler doet, waarschijnlijk als compensatie voor zijn tegenslag in Rusland, er nog een schepje op om een paar dagen later eenzijdig Amerika de oorlog te verklaren. Dit stelt President Rooseveld in staat om nu ook officieel England te hulp te komen.

najaar 1942

Gedurende najaar 1942 wordt het duidelijk dat de Duitsers aan de verliezende hand zijn als het zesde leger bij Stalingrad omsingeld wordt door de Russen en Rommel bij El Alamein door de Engelsen verslagen wordt.

De jaren 1943-1944

De illegale pers groeide in omvang en verscheidenheid en er werd een massaal beroep gedaan op de illegale mogelijkheden om zich aan de Duitse maatregelen te onttrekken. De kleine lokale verzetskernen ontwikkelden zich tot een landelijk gecoördineerde en gespecialiseerde organisaties waarin de hulpverlening aan onderduikers en andere vervolgden een centrale plaats innamen zowel qua functies en qua omvang. Vele activiteiten zijn daarvan afgeleid.

De terreur van de bezetter in de vorm van uitbuiting en vervolging nam in de loop van 1944 verder toe. In de laatste maanden voor de bevrijding van zuid Nederland bereidden met name de gewapende verzet en de diverse inlichtingen groepen zich voor op specifieke taken ter assistentie van de militaire operaties van het geallieerde leger. Juist in deze periode kreeg het verzet zware slagen te verduren

04 Aug 1943 priesterwijding Theo Heurkens

Priesterwijding van Theo Heurkens in Helmond in de kerk van de paters Capucijnen. Daags na de wijding deed de neomist een eerste (stille) H. Mis in de kerk van St. Brigida te Geldrop, waar Jan toen woonde.

1944

Vanwege zijn taak op de gemeentesecretarie in Geldrop raakt Jan steeds meer betrokken bij het plaatsen van onderduikers, uitgeven van (echte en valse) persoonsbewijzen, helpen met distributie-bonkaarten. In het Nederlandse verzet waren drie organisaties, die enkel onder codenaam van de leiders contact hadden met elkaar. De T.D. (technische dienst) bestond vooral uit ambtenaren die door hun functie bescheiden konden bemachtigen en benutten voor Joden, onderduikers, piloten en bemanning van neergeschoten vliegtuigen en koeriers van het verzet; de L.O. (landelijke organisatie) - deze bestond voornamelijk uit mensen die vanwege hun werk en sociale contacten makkelijk contact konden onderhouden met onderduikers, zoals dokters, wijkverpleegsters, vroedvrouwen. Veelvuldige contacten werden door de Nazi's nagegaan en moesten dus onder goede dekking gebeuren. Anders dan bovengenoemde organisatie was de K.P. Gewapend verzet was taak van de K.P. (knokploegen), die o.a. represailles en gijzelneming door de bezetters trachten te voorkomen door niet zonder advies van TD en LO in actie te komen. Aanslagen werden door de Nazi’s beestachtig gewroken, o.a. met fusillades en deportaties.

Januari 1944 Onderduikers

Een aantal joodse onderduikers in de omgeving van Eindhoven loopt gevaar. Thijs Ornstein (duiknaam: Thijs van den Broek) wordt in Nederasselt bij de familie Heurkens ondergebracht. Hoe moeilijk en precair zulke situaties waren, blijkt uit het feit dat aanvankelijk alleen Moeke, Jan en Theo wisten wie bij wie was. Allerlei moeilijke vragen werden gesteld: Waarvandaan? Rotterdam. Wonen je ouders daar nog? Vader is dood (waarheid) van moeder en broer heb ik al lang nooit iets gehoord. Waarom ga jij nooit naar de kerk? Ik ben niet katholiek. Maar dan moet je toch naar de protestantse kerk. Dat hoeft niet, want ik ben vrijzinnig protestant. Die moeten niets. Thijs ging samen met Sjakie Schreurs, de zoon van de stuwmeester, naar de fraterschool in Grave; hij zat in de klas bij frater Aloysius - naar ik meen in de vijfde klas. In 1944 was hij elf jaar. Heel gewoon ging hij elke dag samen met Sjakie de brug over, speelde dichtbij het huis van Schreurs onder de ogen van de duitse militairen. Met andere Nederasseltse kinderen had hij minder contact; hij kende de kinderen van Sien Roelofs, de buurvrouw, Betje van Krevel en de kinderen van Jan Jans. Hij keek met verbazing wat er op een boerderij allemaal gebeurt, en zat verder graag heel rustig ergens te lezen. Thijs was gewoon een jongetje "uit de stad" net als Han en Kees uit Schiedan, die ooit op vakantie kwamen of Ignas Janssen uit Nijmegen voor wie een verblijf “buiten” (in ons dorp) gelegenheid bood om weer bij te komen

11 Feb 1944 overval Mierlo

11 februari 1944: Overval op het distributiekantoor in Mierlo: Een overval die mislukte maar toch goed afliep.

Het bevolkingsregister in Mierlo, ondergebracht in het Raadhuis, moest vernietigd worden om een einde te maken aan de, of tenminste het bemoeilijken van de oproepen om naar Duitsland te gaan werken.

17 April 1944 overval Geldrop

17 april 1944: Distributieoverval Geldrop: Voor het verzet was het nuttig in het bezit te komen van persoonsbewijzen, distributiekaarten, inlegvellen en rantsoenbonnen. Nog belangrijker waren de Tweede Distributiestamkaart (TD kaarten) waarop personen stonden geregistreerd, deze werden bewaard in het distributiekantoor.

Mei 1944

Na een overval op het distributiekantoor in Geldrop en op het bevolkingsregister in Mierlo of Asten, duikt Jan onder. In hoever hij daar mee te maken heeft gehad, is niet duidelijk, maar door zijn functie in de gemeente Geldrop moet hij zwaar onder verdenking gestaan hebben. Luuk, de broer van Thijs, zijn moeder en zus, en veel anderen worden op nieuwe duikadressen geplaatst.

13 Mei 1944 wapendropping

Wapendropping in de nacht van 13 op 14 mei: De wapendropping ging niet door vanwege de laaghangende bewolking.
Het vliegtuig zou de volgende nacht terugkomen. De verzetsgroep was ondertussen gearresteerd. Het vliegtuig is wel gekomen maar is neergestort op de Leenderstrijp, een gehucht 4 km ten zuiden van de boerderij van de familie de Koning gelegen. Dit was niet de eerste wapendropping.

14 Mei 1944 inval in het Huisven

SD’ers onder leiding van Klingbeil, met de geboeide Arie IJsselstein in hun midden, dringen de boerderij Het Huisven binnen. De gewezen SS-er wijst 13 personen aan waaronder vijf broers Huib (27), Arie (25), Willem (22) Gerrit (20) en Floor de Koning (16) en Reinder Keizer (37) die niets vermoedend kwam aanfietsen en nog een aantal anderen waaronder Harry van Gestel. Na een lange tijd met hun handen omhoog gestaan te hebben worden ze geboeid overgebracht naar de Polizeigefängnis te Haaren bij St. Michielsgestel. De bewakers zijn SS-ers van het Toteskopf regiment. Daar de SD met deze buit nog niet tevreden was, werd de dertienjarige Klaas gedwongen in een auto te stappen en onder bedreiging met een vuurwapen de woning van Arie van Heijst in Asten aan te wijzen waarop deze ook gearresteerd kon worden.

22 Mei 1944 Jan Heurkens wordt opgepakt

De verjaardag van Bets, nadat er geen verdachte belangstelling van de SD was opgemerkt, gaat Jan Heurkens naar zijn huis in de Stationsstraat in Geldrop om haar te feliciteren. De SD valt daar binnen en arresteert hem en brengt hem weg naar Haerendaal, het Groot-seminarie van het bisdom Den Bosch, waar in die tijd gijzelaars en politieke gevangenen werden vastgehouden. Achteraf bleek dat al een week lang het huis van Jan en Bets geobserveerd was.

6 Juni 1944 D-Day

D-day, de dag van de Geallieerde landing in Normandië is op 6 juni.

Juni 1944

 

 

Tijdens bezoeken van de hr. Bossers ambtenaar van de secretarie, die toelating kreeg om over af te handelen zaken te praten en ook bij de bezoeken van Bets lukt het Jan ondanks de aanwezige controleur bepaalde tips en waarschuwingen mee te geven. Ook over de ondervragingen zelf geeft hij te kennen dat de Duitsers veel dingen exact weten, en hem bovendien betichten van ernstige zaken, die andere verzetsmensen gepleegd hebben.

Als Bets op zekere dag gevraagd wordt- "Wass hat lhr Mann mit dem-Steuer vermacht?" reageert ze spontaan: "Hij heeft toch niets met de belastingen (Steuer) te maken". Als ze achteraf over die vraag nadenkt, ziet ze een verband; ze waarschuwt ogenblikkelijk de ontvanger van de belastingen in Eindhoven. Die duikt onder en ontkomt. Hij was de leider van de KP, waarvan een aantal mensen met Jan geëxecuteerd zijn. Uit andere uitlatingen van Jan bleek dat ze hem aanzagen als de leider van het verzet in zijn geheel, omdat ze de indeling in TD, LC, en KP niet kenden.

Jan werd overgebracht naar het kamp van Vught in juni of Juli '44. Het was voor Bets heel moeilijk om nog contact te krijgen. Sommige werklui, die in het kamp aan waterleiding of electriciteit moesten werken, smokkelden briefjes in en uit o.a. in de buis van het zadel of in het holle handvat van de soldeerbout. Jan schrijft zich geheel over te geven aan Gods Wil, duidelijk is dat hij zijn dood aanvaardde.

Juli 1944

Na de aanslag op Hitler (20 Juli '44) begonnen de executies van de velen die beticht waren van subversieve activiteiten. Standrecht: Er werd appèl gehouden en de namen van de ter dood veroordeelden werden afgeroepen om dan af te marcheren naar de bunker. Dit was een extra beveiligde gevangenis, waar je alleen door drie opeenvolgende poorten in en uit kon komen.

30 Juli 1944 Niedermachungsbefehl

De Deppner-executies waren een lange serie van executies van verzetsstrijders in Kamp Vught tussen eind juli en begin september 1944, vanwege de nadering van geallieerde troepen. Ze werden uitgevoerd in opdracht van de SS-officier en SD-functionaris Erich Deppner, die daarvoor nooit is gestraft (Deppner vertoefde tijdens de capitulatie in Berlijn en werd als Duits staatsburger na de oorlog niet uitgeleverd). Minstens vierhonderdvijftig mensen kwamen hierbij om het leven. Het bijzondere was niet zozeer dat doodvonnissen werden uitgevoerd, maar de omstandigheden waaronder. Hitler had op 30 juli 1944, na de mislukte aanslag van Von Stauffenberg op 20 juli 1944 op zijn leven, bepaald met het Niedermachungsbefehl dat de militaire rechtbanken werden afgeschaft. Verzetsstrijders, door de Duitsers 'terroristen' en 'saboteurs' genoemd, konden na hun arrestatie meteen worden gedood.
Na Hitlers Niedermachungsbefehl was het Deppner die lijsten opstelde van gevangenen in Vught die gefusilleerd moesten worden.

8 Aug 1944

Een klein blaadje, gedateerd op die dag, bereikte ons om te melden dat Jan ter dood veroordeeld was. Het was een getuigenis van zijn geloof en overgave aan God. In een vroegere brief had hij ons allemaal gevraagd om dagelijks met hem samen psalm 91 te bidden. Een van zijn medegevangenen vertelde dat hij bijna heel die dag op zijn knieën - biddend - voor zijn krib heeft doorgebracht. Bij het avondappel heeft pater van Doormalen, SVD, de katholieken nog de H. Communie gegeven. Hij kreeg namelijk hosties binnengesmokkeld in een aspirine-buisje voor de veroordeelden binnengesmokkeld in een asperine-buisje. Via hem heeft Bets later nog een afscheidsbrief en wat details over die laatste dag ontvangen.

9 Aug 1944

Van de bunker naar de fusilladeplaats is het ongeveer 900 meter: een zandpad door hei en bos langs de Lunetten in de Vughtse hei. Omringd door een van de Lunetten (halve maanvormige verdedigingsgrachten)ligt de fusilladeplaats, eigenlijk een schietbaan, met palen voor de schietschijven en putten waar de aanwijzers veilig waren tijdens het vuren. Volgens de registers van het kamp werden Jan en zijn kameraden ‘s avonds tegen 9 uur daarheen gemarcheerd.

Enkele gevangenen die de dood ontkwamen, beschrijven de situatie in de bunker voor een executie als iets onwezenlijks. Het gebeurde dat de ter dood veroordeelden het Wilhelmus samen zongen, in het bijzonder: MIJN SCHILD ENDE BETROUWEN ZIJT GIJ O GOD, MIJN HEER. In de registers van het kamp heeft de Kampfartzt, dr. Fischer, aangetekend dat hij op 9 Augustus 1944 om 9.15 's avonds de dood heeft vastgesteld. Op de fusilladeplaats is een monument met de namen van 318 geëxecuteerden met geboortedatum en sterfdatum. Die zijn allen neergeschoten tussen 21 Juli en 16 September 1944.

Op het huidige monument staan 18 namen van gefusilleerden van 9 Augustus;

De lijken werden 's nachts naar het crematorium gebracht en in de twee ovens gecremeerd; achter het crematorium liggen de asputten, waar de as werd gedumpt.

Van de 29.000 gevangenen die in kamp Vught zijn ondergebracht, zijn er relatief weinig in Vught gestorven; in totaal zijn 14.500 gevangenen waaronder 12.000 joden, naar vernietigingskampen gedeporteerd. Slechts weinigen hebben die vernichtungslager overleefd.

Twee dagen voordat Jan geëxecuteerd is, was Bets naar een bepaald adres gegaan (Beek en Donk) om via de maitresse van een der kampbazen gratie te verkrijgen. Toen ze later bij ons kwam vertelde ze mij dat Jan niet te redden was, misschien zelfs al dood. Dat had die vrouw gezegd.

10 Aug 1944

‘s Avonds kwamen Jan Slegers (vriend van Jan) en Paula van Grootel, de zus van Bets, naar Nederasselt, waar Bets toen ook was, het slechte nieuws vertellen: “Jan is gisteravond om 9.00 uur gefusilleerd”, volgens de berichten van de ondergrondse.

11 Aug 1944

De volgende morgen droeg Theo de H. Mis op voor Jan, maar meer nog voor Bets en al degenen voor wie hij zijn leven had geriskeerd en gegeven. Een officieel bericht was niet te verwachten en dat hebben wij dan ook pas eind Oktober of begin November ontvangen met een kopie van het kampregister.
Bets is in die moeilijke maanden Augustus, September en Oktober heel veel tijd in Nederasselt gebleven. In Geldrop probeerde iedereen haar moed te geven en te overtuigen dat Jan nog leefde. Tegen beter weten in!

11 Sept 1944 Britse soldaten in Nederland

Op 11 september 1944 steekt een Britse verkenningspatrouille de grens over en de 18 e wordt Eindhoven bevrijd.

22 september 1944

Op 22 september, een week na de laatste terechtstelling, wordt het kamp Vught door de Duitse Wehrmacht aan het Rode Kruis overhandigd.

begin Nov 1944

Begin november werd in de St. Brigida-kerk van Geldrop een plechtige Requiemmis opgedragen voor Jan en zijn kameraad, Harrie van Gestel. Meer dan 1000 mensen, waaronder een groot aantal onderduikers en joden, waren opgekomen voor deze herdenking, waarin dr. Schrijvers onderlijnde, dat met de arrestatie van Jan de aanhoudingen waren opgehouden en wijzend op de meer dan 20 man tellende verzetsgroep, zei hij: Als hij zijn mond voorbijgepraat had zouden wij hier nu niet hebben gestaan.

De kapelaan getuigde dat Jan hem had gevraagd, of iemand die zijn werk deed uit christelijke geloofsovertuiging, als martelaar kon beschouwd worden wanneer bij daardoor viel. Voor vader en moeke was het een zware dag, maar bij het zien van zoveel mensen die gered waren, hadden ze de troost, dat hij niet tevergeefs zijn leven had ingezet.

4 mei 1945 Duitse capitulatie

Op 4 mei 1945 volgt de capitulatie van alle Duitse troepen in Noordwest Europa. In het Wageningse hotel De Wereld wordt de Duitse capitulatie in Nederland bekrachtigd.

19 Sept 1945 Oorkonde

In dankbare herinnering blijft voor ons levende Heer Harry van Gestel, als een ware vriend, een dapper vaderlander. Velen onzer heeft hij een veilig onderdak verschaft, door stoutmoedigen overval en doortastend optreden wist hij de noodige distributiebescheiden te bemachtigen en heeft hij ons wapenen in handen gespeeld

ondertekend door 199 ex-onderduikers

20 Dec 1947 Monument in Vught

Het monument op de Fussiladeplaats in Vught is onthuld op 20 december 1947 door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana. Zij werd geassisteerd door twee zonen van de familie De Koning uit Heeze en twee dochters van de familie Van Es uit Kaatsheuvel. Het houten kruis dat achter het gedenkteken staat, is er al eerder neergezet door mensen die in de buurt wonen.

2022 geëerd in Israel

24 april 2022 : De Commissie van Yad Vashem heeft besloten de volgende personen te erkennen als Rechtvaardigen Onder de Volkeren. Dus zijn ze postuum geëerd voor hun activiteiten gedurende de oorlog.

  1. Jan Heurkens en echtgenote.
  2. De ouders van Jan Heurkens
  3. De zuster van Jan Heurkens : Antonia en haar echtgenoot.

Dit voornamelijk voor hun hulp aan het Joodse gezin Ornstein. (Moeder en 2 zoons en een dochter, de vader Leo Ornstein werd wegens zijn joodse afkomst in november 1940 als hoogleraar in Utrecht ontslagen en werd hem de toegang tot zijn laboratorium ontzegd. Hij stierf op 20 mei 1941 aan hartklachten )

Het leden van het gezin Ornstein zaten gedurende de Oorlogstijd afzonderlijk ondergedoken bij de bovengenoemde gezinnen. Eerst had de familie de schuilnaam van der Steen ( naar Ornstein) aangenomen, maar later werd de naam van den Broek gebruikt. De eigenlijke familie van den Broek was op een bepaald moment naar Suriname geëmigreerd zonder zich in Nederland uit te schrijven. Deze identiteit kon relatief veilig gebruikt worden voor een officieel identiteitsbewijs en een schoolinschrijving. Het kinderloze gezin van Jan Heurkens bood wisselend vaak kortstondig ook onderdak aan andere onderduikers. Alleen een meisje onder de naam Joke van Ham die er langere tijd verbleef is nog ergens gedocumenteerd 

De artikelen hierover:

2023-09-14 uitreiking krantenartikel ed

2023-09-13 uitnodiging uitreiking yad vashem

2023-09-13 programma uitreiking

2022-04-30 artikel omroep brabant

2022-04-29 artikel eindhovens dagblad

Yad Vashem is de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden.
De instelling is gevestigd in Jeruzalem. Yad Vashem betekent gedenkteken
Het monument bestaat uit een herdenkingsruimte, een historisch museum, een "Hal van de Namen", een archief, een bibliotheek, het "Dal van de verwoeste gemeenschappen" en een park gewijd aan de mensen die een onderscheiding van Yad Vashem hebben ontvangen, de "Rechtvaardigen onder de Volkeren". Dat zijn allen niet-Joden die tijdens de vervolging Joden hebben gered.